Dünyada neler oluyor? Felaketler peş peşe! Bunlar artık doğal afet olamaz!
Giriş Tarihi: 03.09.2025 10:05 Son Güncelleme: 03.09.2025 11:16
2025 Felaketler zincirinin son halkası Pakistan'da koptı: Ülkede etkili olan Muson selleri en az 330 kişinin ölümüne neden oldu.Ülke çapında ise mevsimsel toplam can kaybı 600'ü geçti.
Yücel Kaya
Pakistan’ın kuzeyinde günlerdir süren sağanakların tetiklediği seller yüzlerce can aldı. Bu felaketten birkaç hafta önce Rusya’nın Uzak Doğusu açıklarında 8,8’lik deprem oldu, Pasifik'te dev tsunamiler oluştu. 1
Brezilya’nın güneyinde yüzyılın selleri yaşandı; Libya’nın Derna’sında barajlar yıkıldı; 6 Şubat depremlerinin yaraları ise hala taze. Son beş yılda dünyanın dört bir yanında peş peşe gelen bu felaketler, doğa olaylarının artık daha sık afete dönüştüğünü gösteriyor. Hazırladığımız dosya, 2020’den bugüne büyük afetlerin bilançosunu kronolojik olarak çıkarıyor; ardından bu artışın arkasındaki nedenlerini gösteriyor. Son 5 yılda gerçekleşen büyük afetler:
2025 Felaketler zincirinin son halkası Pakistan'da koptı: Ülkede etkili olan Muson selleri en az 330 kişinin ölümüne neden oldu.Ülke çapında ise mevsimsel toplam can kaybı 600'ü geçti.
30 Temmuz 2025 tarihinde, Rusya'nın kuzeydoğusundaki Kamçatka'da 8,8 büyüklüğünde bir megadeprem meydana geldi. Deprem sonrası Pasifik Okyanusu'nda tsunami görüldü.
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) bu yılın Nisan ayında 4. küresel mercan ağartmanın gerçekleştiğini doğruladı. Peki bunun anlamı ne: Küresel mercan ağartma olayı, denizlerdeki olağandışı sıcaklıklar yüzünden Atlantik, Pasifik ve Hint Okyanusu’nun tamamında aynı dönem içinde kitlesel mercan beyazlaması görülmesi durumuna verilen genel isim... Artan deniz yüzeyi sıcaklıkları ve üstüne binen El Niño gibi olaylar, deniz sıcak hava dalgalarını sıklaştırıp şiddetlendiriyor; bu da ağartma olaylarını dünyaya yayacak ölçekte tetikliyor. Neden bir doğal afet olarak sayıldığına bakacak olursak, resifler deniz canlılarının yaklaşık %’ine yaşam alanı sağlıyor; kıyıları dalga/taşkınlara karşı koruyor, balıkçılık ve turizm için kritik öneme sahip. Ağartma gerçekleştikçe tüm bu unsurlar da tehdit altında kalıyor...
2024 Nisan, Mayıs ayları: Brezilya'da ülke tarihindeki son 80 yılın en kötü afetleri yaşandı. Gerçekleşen tarihi seller BM raporlarıa göre183 kişinin ölümüne ve 800'ün üzerinde kişinin yaralanmasına neden oldu.
#6
3 Nisan 2024: Tayvan – Hualien'de meyfana gelen 7,4 büyüklüğündeki depremde 18 kii hayatını kaybetti, binin üzerinde yaralı kaydedildi.
Japonya – Noto Yarımadası depremi ise 1 Ocak günü 7,5 olarak kayıtlara geçti. İshikawa Eyaleti verilerinegöre 489 ölümün 261’i depremle ilişkilendiriliyor, 2 kişi ise kayıp...
16 Nisan 2024: Birleşik Arap Emirlikleri tarihinin en yoğun yağışları hayatı durdurdu: Al Ain/Khatm Al Shakla’da 24 saatte yağış rekoru kırıldı, seller oluştu.
2024'ün Mayıs ayında Papua Yeni Gine'de meydana gelen Enga toprak kaymasında resmi kayıtlara göre ölü sayısı 670'in üzerinde, ancak hükümet 2 binden fazla kişinin toprak altında kalmış olabileceğini açıkladığı için bilanço belirsizliğini koruyor.
#10
2023 2023'ün Ekim ayında, Atlantik'te meydana gelen Otis Kasırgası Meksika'yı vurdu: 52 kişi hayatını kaybetti, maddi zararın 12 ila 16 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor.
6 ŞUBAT DEPREMLERİ 6 Şubat 2023'te Türkiye, tarihinin en yıkıcı ve ölümcül felaketini yaşadı. Kahramanmaraş merkezli iki büyük depremde (7,8 ve 7,5), resmi verilere göre 53 binden fazla kişi hayatını kaybetti. 11 ilde ağır yıkıma neden olan depremler, 13 milyon kişinin hayatını doğrudan etkiledi.
#12
Eylül: Libya, Derna'da meydana gelen sel felaketinde Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre teyitli 3 bin 958 ölüm ve 9 binden fazla kayıp rapor edildi.
#13
Şubat,Mart: Güneydoğu Afrika'yı vurak Freddy Siklonu, 36 günle kayıtlardaki en uzun süreli tropik siklon oldu; Malawi başta olmak üzere 1.200'ün üzerinde can kaybı var...
#14
Kanada 2023 yılında orman yangınları rekoru kırdı: NASA hesaplarına göre toplamda 18.4 milyon hektarlık alan (ülke ormanlık alanının yaklaşık %5,1'i) yandı.
#15
2023 Ağustos ayında Yunanistan'da da mega yangınlar yaşandı: Evros yangını AB kayıtlarında şimdiye kadarki en büyük tek yangın olarak kayda geçerken yaklaşık 95 bin hektarlık alan kül oldu.
#16
2022 Pakistan'da ülke çapında gerçekleşen sellerde Haziran - Eylül ayları arasında toplam 1.739 ölüm kayıtlara geçti. Afetlerden 33 milyon kişi etkilendi.
#17
15 Ocak 2022 günü Tonga'daki Hunga Tonga–Hunga Ha’apai volkanı patladı. Püskürme 57–58 km ile tarihin en yüksek volkanik bulutuna neden oldu.
#18
2022 yılı Avrupa için en 'ölümcül' sıcak yaz olarak kayırlara geçti: Nature Medicine tahminine göre 61 bin 672 kişinin ölüm nedeni ısıya bağlı...
#19
2021 Temmuz: Almanya ve Belçika'yı etkileyen sellerde 243 kişi hayatını kaybetti.
#20
14 Ağustos 2021'de meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki Haiti depreminde resmi rakamlara göre 2 bin 248 kişi hayatını kaybetti.
#21
2021'in Haziran-Temmuz aylarında ABD'nin kuzeybatısı ve Kanada'yı etkisi altına alan ısı kubbesi 619 ısıya bağlı ölüme neden oldu.
#22
Şubat 2021'de Teksas'ta meydana gelen kış fırtınasında resmi rakamlara göre 246 ölüm kaydedildi.
#23
2020 2020 yılı Avustralya'da “Kara Yaz” olarak anılıyor: 2019 yılı sonunda başlayan orman yangın sezonu Şubat 2020'ye kadar sürdü. Aşırı sıcak ve kurak koşullar, kuvvetli rüzgarlarla büyüyen yangınlarda 33 kişi hayatını kaybetti, 3 binden fazla ev yıkıldı, 17 milyon hektardan daha geniş alan yandı.
#24
2020 yılı Atlantik için kasırga sezonunda rekorlar yılıydı: 30 adlandırılmış fırtına, 13 kasırga, 6 büyük kasırga meydana geldi.
#25
Mayıs 2020'de Hindistan ve Bangladeş'i vuran Amphan Siklonu 129 ölüme, 13 milyar doların üzerinde maddi kayba neden olurken yaklaşık 4,9 milyon kişiyi yerinden etti.
#26
2020 Haziran - Eylül ayları arasında Çin'in Yangtze havzasında meydana gelen yaz sellerinde en az 219 kişi hayatını kaybetti. Ekonomik kayıp ise 32 milyar doların üzerinde..
#27
Aynı sene Kaliforniya'da yangın rekoru kırıldı: Yaklaşık 1,74 milyon hektarlık alanın yandığı felaketlerde 11 binin üzerinde bina kullanılamaz hale geldi. Can kaybı ise 33 olarak kayıtlara geçti.
#28
30 Ekim 2020 günü Ege Denizi'nde meydana gelen 7 büyüklüğündeki depremde Türkiye'de 117, Yunanistan'da 2 olmak üzere toplam 119 kişinin ölümüne neden oldu. Maddi hasar ise yaklaşık 400 milyon dolar...
#29
Kasım 2020'de Orta Amerika'yı vuran Eta ve Iota kasırgalarında 67 kişi öldü, 41 kişi kayıp olarak raporlandı. Ancak can kaybının çok daha fala olduğu düşünülüyor.
#30
Aynı ay Filipinler ve Vietnam'ı vuran Vamco/Ulysses Tayfunu ise yüzün üzerinde can kaybına ve 1 milyar doların üzerinde maddi hasara neden oldu.
BU AFETLERİN SEBEBİ NE Doğa olayları olarak bilinen ancak son 5 yıldaki en büyük örnekleriyle özetlediğimiz gibi artık birer afete dönüşen bu olayların iki sebebi olduğu düşünülüyor: Dünya ısındıkça bazı tehlikelerin şiddeti ve/veya olasılığı bilimsel olarak artıyor; ve/veya daha çok insan ve daha çok varlık riskli yerlere taşındığı için aynı tehlikeler daha fazla afete dönüşüyor.
#32
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), insan etkisiyle sıcak dalgalarının neredeyse kesin biçimde arttığını, şiddetli yağışların çoğu bölgede daha sık/şiddetli hale geldiğini ve tropikal siklonların (özellikle Kategori 4–5) payı ile en şiddetli rüzgarlarının artmasının beklendiğini söylüyor. Küresel ölçekte aşırı günlük yağış şiddeti ~her 1 °C ısınmaya karşılık ≈zrtıyor. Okyanus ısısı, deniz seviyesi ve nem ise rekor seviyelerde: Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) 2024 iklim raporu okyanus ısı içeriğinin 2024’te de rekor kırdığını; NOAA 2024’ün modern kayıtlardaki en sıcak yıl olduğunu bildiriyor. Bu arka plan, 'daha fazla buhar = daha güçlü sağanak' denklemiyle selleri ve kıyı taşkınlarını büyütüyor.
#33
Uzmanlara göre doğal salınımlar da ısınan zeminle üst üste binince risk artıyor: İnsan kaynaklı ısınma rekor sıcaklıklar ve uç olaylar için “tetikleyici” işlev görüyor.
#34
Şehirleşme hızlandıkça, özellikle düşük/orta gelirli ülkelerde, sel ovaları ve kıyılar gibi riskli alanlara yerleşim artıyor; altyapı ve imar kalitesi çoğu yerde geride kalıyor. Birleşmiş Milletler Afet Riskini Azaltma Ofisi (UNDRR), hızlı ve plansız kentleşmenin afet riskini artırdığını vurguluyor. Dünya Bankası ve Nature çalışmaları, 1,81 milyar kişinin sele doğrudan maruz olduğunu gösteriyor.
#35
Afet sayısı grafiklerinin geçmişe doğru daha az olmasını teknolojik gelişmelerle de ilgisi var. Yani, 2000 ve öncesi verilerle uzun dönem trend yorumu yaparken dikkatli olunması gerekiyor zira kayıtlara erişim bugünkü kadar kolay değildi ve raporlamalar bugünkü kadar teyid edilemiyordu.
#36
World Weather Attribution'da yer alan uzmanların analizlerine göre 2022 Pakistan sellerinde ve 2025 yazındaki şiddetli muson yağışlarında insan kaynaklı ısınma aşırı yağış olasılığını/şiddetini artırdı. 2023 Kanada yangınlarında aşırı yangın hava koşullarının olasılığı iklim değişikliğiyle en az iki katına çıktı.
#37
Depremler gibi tektonik tehlikelerin frekansı ise iklim değişiminden doğrudan etkilenmiyor; artan deprem kayıpları daha çok maruziyet ve dayanıksız yapı stoğu ile ilgili. Bu noktada depreme hazırlıklı olmak ve eğitim de hayati önem taşıyor.
